Ξενάγηση στον Πύργο του Τσικαλιώτη

(εικ.1) Ο Πύργος του Τσικαλιώτη με τα μάτια ενός απλού επισκέπτη (εικ.2) Η παρούσα ερασιτεχνική ...

(εικ.1)

Ο Πύργος του Τσικαλιώτη με τα μάτια ενός απλού επισκέπτη

(εικ.2)

Η παρούσα ερασιτεχνική προσέγγιση - ξενάγηση στον Πύργο του Τσικαλιώτη (εικ.1),είναι η μικρή αφιέρωση που μπορώ να κάνω στη μνήμη του αείμνηστου Δημάρχου Στυλιανού Μερικάκη (εικ.2) που είχε τη διορατικότητα, εκτός των τόσων άλλων που έκανε για τον τόπο μας, να αγοράσει το 1960 αυτό το αρχιτεκτονικό αριστούργημα για το Δήμο Λεωνιδίου.

Επίσης να υπενθυμίσω ότι ο αείμνηστος Δήμαρχος ήταν και ο ιδρυτής του Αρχείου Τσακωνιάς το 1954 και πρόεδρός του μέχρι το θάνατό του, στις 9-9-1980.

Εδώ θα πρέπει να τονίσω ότι ο Τάκης Πιτσελάς και ο Κώστας Τροχάνης, συνεχίζουν επάξια την αξιόλογη πορεία του Αρχείου Τσακωνιάς και κάνω πρόταση, ένα από τα επόμενα συνέδρια να είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Στυλιανού Μερικάκη, μιας και το 2010 κλείνουν 30 χρόνια από το θάνατό του.

(εικ.3)

Τώρα θα μου επιτρέψετε, αν και δεν είμαι ειδικός, να σας κάνω μια ξενάγηση, με τα μάτια ενός απλού επισκέπτη, στον Πύργο που είναι κηρυγμένο ιστορικό διατηρητέο μνημείο και ανοικοδομήθηκε από τον Κων/νο Τσικαλιώτη, που προέρχεται από τις παλαιότερες και σημαντικότερες οικογένειες της Τσακωνιάς, ο ίδιος ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας (εικ.3), και πρόσφερε πάρα πολλά χρήματα και εφόδια, στον αγώνα της απελευθέρωσης, δάνεισε πάρα πολλά στο Νέο Ελληνικό Κράτος και η Επιτροπή Εκδουλεύσεων, τον κατέταξε στην Γ΄ τάξη των χορηγών του Αγώνα.

(εικ.4)		Ο Πύργος κατασκευάστηκε το 1808, πάνω σε παλαιότερες θεμελιώσεις που δεν έχουμε στοιχεία για το κτίσιμό τους, είναι χαρακτηριστικός τύπος αμυντικής κατοικίας, πέτρινη κατασκευή (εικ.4 από τη μελέτη αποκατάστασης των ΚΙΖΗ-ΓΡΑΜΜΑΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΠΑΝΟΥΣΑΚΗ), με βυζαντινές επιρροές στην κατασκευή του, με ενδιάμεση προσθήκη κεραμικών, τόσο στον πυργίσκο (δακτυλίων) όσο και στα υπέρθυρα (τόξα).

(εικ.5)	(εικ.6)

(εικ.7)

Ο Πύργος περιβάλλεται από χονδρό μαντρότοιχο ύψους 3,5 μέτρων (εικ 5,6,7) και είναι γεμάτος τουφεκίστρες. Το αρχοντικό δεν έχει ζεματίστρες, γιατί δεν είναι μόνο το κυρίως πυργόσπιτο (η συνηθισμένη βαλκανική τεχνική ήταν όλα σε ένα κτίριο), έχει ανατολίτικη επιρροή έχει μεγάλη αυλή, με βοηθητικά κτίσματα, αποθήκες, στέρνα, φούρνο, ακόμα και το δωμάτιο με την κρύπτη έχει είσοδο από την αυλή, γι' αυτό το κτίριο είναι έτσι οχυρωμένο (ανατολίτικη τεχνική ψηλός μανδρότοιχος γύρω-γύρω και άλλα κτίσματα στην αυλή).

(εικ.8)	Σε ψηλότερο επίπεδο δίπλα στο "λιακωτό", υπάρχει τάπια (εικ.8 και 28) με πλήθος από τουφεκίστρες, να εποπτεύει την Νότια και Δυτική πρόσβαση προς τον Πύργο.

(εικ.9)	Στη ΝΑ γωνία του μαντρότοιχου, βρίσκεται ο πυργίσκος (εικ.9), να δεσπόζει, κτισμένος διαγώνια του κτιρίου, έχοντας πλήρη εποπτεία, τόσο των εξωτερικών χώρων και του μανδρότοιχου, όσο και του εσωτερικού χώρου, του κτιρίου και της σκάλας που οδηγεί στο δωμάτιο με την κρύπτη. Επίσης σε κάθε γωνία του κτιρίου σε όλους τους ορόφους υπάρχουν τουφεκίστρες και όλα αυτά το κάνουν απόρθητο.

(εικ.10)	(εικ.11)
(εικ.12)	Η εξώπορτά του (εικ. 10) είναι ξύλινη γερή κατασκευή ενισχυμένη με χοντρά καρφιά που έχουν εξωτερικά "κεφάλι" διαμέτρου 3-4 εκατοστά (εικ.11) και πίσω, για αντίσταση(κόντρα), αμπάρα και 2 χονδρά κορδομύρια(εικ.12) που καθιστούν δύσκολη την παραβίασή της, ακόμα και με "πολιορκητικό κριό".

(εικ.13)	Εάν παρ΄ όλα αυτά, παραβιάσουν την εξώπορτα ή μπουν από το μαντρότοιχο, υπάρχει αμυντική αλληλουχία σε όλους τους χώρους. H αυλή καλύπτεται από τουφεκίστρες από το κυρίως κτίριο τόσο από τη βόρεια πλευρά (εικ.13) όσο και από τη δυτική πλευρά(εικ. 14).

(εικ.14)

(εικ.15)	Από το βοηθητικό κτίσμα (μαγειρείο-αποθήκη), (εικ.15) και από τον πυργίσκο (εικ 9).

(εικ.16)	O χώρος μπροστά από την αυλόπορτα της καμάρας, καλύπτεται από δύο (2) τουφεκίστρες εκατέρωθέν της πόρτας (εικ.16).

(εικ.17)	(εικ.18)

Oι πρώτες σκάλες (εικ.17) καλύπτονται από 2 τουφεκίστρες, δίπλα στα παράθυρα του πρώτου και του δεύτερου ορόφου (εικ.18), που δεν είναι συμμετρικές με τις άλλες τουφεκίστρες (είναι πιο αριστερά από το παράθυρο, όπως τις βλέπουμε), για να εποπτεύουν όλη τη σκάλα και να πυροβολούν στην πλάτη, αυτόν που θα ανεβαίνει στις σκάλες (σε όλο το μήκος και πλάτος της).

(εικ.19)	Εάν κάποιοι περάσουν, από τα πυρά της σκάλας, το "λιακωτό" καλύπτεται από 3 τουφεκίστρες (εικ 19).

(εικ.20)	(εικ.21)

Ανεβαίνοντας προς το ξουστάγι, (εικ.20 και 21) τα τελευταία σκαλοπάτια, είναι ασύμμετρα (απότομα)  και δε χρειάζεται  οι αμυνόμενοι να χτυπήσουν τον εισβολέα, αρκεί  μία ώθηση  και πέφτει πίσω αυτός που ανεβαίνει, γιατί   το κέντρο βάρους του  γέρνει προς τα πίσω (το καταλαβαίνεις πόσο απότομες είναι, όταν κατεβαίνεις τις σκάλες, και γέρνεις  προς τα εμπρός).  (Ξουστάγι:Σκεπαστός εξώστης, μπροστά από την κύρια είσοδο του σπιτιού, η λέξη χρησιμοποιείται στην Τσακωνιά).

(εικ.22)

Ανεβαίνοντας προς το "ξουστάγι" σε πυροβολούν από 1 τουφεκίστρα (εικ. 20 και 22) στην ευθεία της σκάλας με κατεύθυνση προς το κτίριο, για να οδηγούν τους εισβολείς στην εξωτερική πλευρά και, όταν πλησίαζαν, τους χτυπούσαν από 3 άλλες τουφεκίστρες, κάθετες στην προηγούμενη (διασταυρωμένα πυρά) (εικ. 22).

(εικ.23)	(εικ.24)
(εικ.25)	(εικ.26)

Το συγκρότημα είχε σχετική αυτονομία για διαβίωση, είχε το φούρνο του (εικ.23), τη στέρνα του για νερό, το στόμιο της οποίας έχει διακόσμηση με Κωνσταντινοπολίτικη επιρροή (εικ.24), κελάρι με κιούπια (π.χ.όπως στην εικ.25 από άλλο κελάρι), γεμάτα λάδι, κρασί, αλεύρι και άλλα εφόδια. ΄Ενα τεράστιο κιούπι έχει διασωθεί από το κελάρι του πύργου και βρίσκεται στην αυλή του κτιρίου (εικ.26).

(εικ.27)	(εικ.28)
(εικ.27α)	Σαν κατασκευή ο πύργος έχει μια τυπική διάταξη "Γ" που αρχίζει από το ισόγειο, με μία μεγάλη καμάρα με βόρειο προσανατολισμό, με ενδιάμεσο χώρισμα και αλληλοστηρίζεται κάθετα με 4 μικρότερες καμάρες, με ανατολικό προσανατολισμό και μία 5η καμάρα συνέχεια των 4ων (με την τάπια επάνω της) (εικ. 27 και 27α), η οποία εφάπτεται του κεντρικού κτιρίου στην Ν.Α. γωνία του (εικ.28), που κάνουν την όλη (εικ.27α) πέτρινη κατασκευή ακόμα πιο γερή και ο πύργος, αν και πέρασε τους 2 αιώνες ζωής, στατικά, παραμένει σε άριστη κατάσταση.

Η διάταξη "Γ" συνεχίζεται από τη βορειότερη μικρή καμάρα με τους βοηθητικούς χώρους (εικ.28). Επάνω στην μεγάλη καμάρα είναι το χειμωνιάτικο, με το τζάκι να το διατηρεί ζεστό αφού επάνω υπάρχουν δωμάτια, κάτω καμάρα, γύρω-γύρω υπάρχει χονδρός τοίχος και οι απώλειες θερμοκρασίας μηδαμινές. Στον 2ο όροφο υπήρχαν οι οντάδες και η γωνιά που θα δούμε παρακάτω.

(εικ.29)	(εικ.30)	(εικ.31)

	Το κτίριο έχει επιρροές από τα μέρη που ταξίδευε ο Κων/νος Τσικαλιώτης, , μια και σαν καραβοκύρης (εφοπλιστής) που ήταν, τα ταξίδια του δεν ήταν και λίγα. Ο ισόγειος βοηθητικός χώρος έχει θυρίδες με ανατολίτικα στοιχεία (εικ.29,30), όπως και οι 2 σειρές, από τις τετραπλές θυρίδες στον οντά του 1ου ορόφου (εικ.31 και 31α).
(εικ.31α)

(εικ.32)	(εικ.33)
	Στον οντά του 1ου ορόφου θα παρατηρήσουμε τα ξυλόγλυπτα ντουλαπόφυλλα (εικ.32), το ξυλόγλυπτο ταβάνι (εικ. 33,34) διακοσμημένο με ξύλινα πηχάκια. Εδώ παρατηρούμε την παλιά με τη νέα κατασκευή, πολύ πετυχημένη αποκατάσταση και να σημειώσουμε ότι κάθε εργασία που γίνεται στο κτίριο, που, όπως προανέφερα,είναι προεπαναστατικό (1808),πρέπει να εγκριθεί από το Κ.Α.Σ. (Κεντρικό Αρχαιολ. Συμβούλιο).
(εικ.34)

		Το τζάκι (εικ.35) που η καπνοδόχος του βγαίνει στην καπνοδόχο του τζακιού του 2ου ορόφου (εικ.36) και από εκεί μοιράζονται την κοινή καπνοδόχο, κατασκευή που συναντάμε, εκείνη την εποχή, σε αρχοντικά και παλάτια της Ευρώπης.
(εικ.35)	(εικ.36)

	(εικ.38)
(εικ.37)

Ανεβαίνοντας προς το 2ο όροφο παρατηρούμε στο "ξουστάγι" την τοξοστοιχία με τις κοιλόκυρτες διακοσμητικές αψίδες (εικ.37), που υπάρχουν και στο μεγάλο οντά (εικ.38) τεχνοτροπίας ARABESQUE επιρροή (Μαυριτανοϊσπανική).

(εικ.39)	(εικ.40)	(εικ.41)

Στο "ξουστάγι" θα παρατηρήσουμε τη διακόσμηση στις πόρτες (εικ.39 και 40) να γίνεται πιο ¨Ευρωπαϊκή¨, με ρόμβους και περίτεχνα ρόπτρα (εικ.41) τοποθετημένα στις 2 πόρτες, οι οποίες έχουν μεγάλες χειροποίητες κλειδαριές και πίσω αμπάρες. Τα περίτεχνα ρόπτρα σχηματίζουν τον αριθμό 8 (καλότυχος αριθμός για τους αρχαίους ακόμα και για τους Κινέζους έχει συνήχηση με τις λέξεις ανάπτυξη-ευημερία), τοποθετημένα πάνω σε "ρόδακες"(εικ. 41)

(εικ.42)	(εικ.43)
(εικ.43α)	(εικ.44)
	Στο 2ο΄Οροφο, στο "Γ" που σχηματίζεται στο ένα άκρο υπάρχει οντάς με δάπεδο από λευκό, γκρι και μαύρο μάρμαρο (εικ.42),συμμετρικά παράθυρα (εικ.43) και ωραίους φεγγίτες (εικ.43α), καλοδουλεμένα ξυλόγλυπτα ντουλαπόφυλλα(εικ.44) και θαυμάσιο ξύλινο ταβάνι(εικ. 45).
(εικ.45)

(εικ.46)	(εικ.47)

Δίπλα στο σαλόνι υπάρχει η γωνιά που χωρίζεται από το κυρίως σαλόνι με μεσάντρα (εικ.46). Εδώ υπάρχει το δεύτερο τζάκι (εικ.36) που μοιράζεται την καπνοδόχο του, με το τζάκι του 1ου ορόφου που προανέφερα (εικ.35). Ψηλά στην καπνοδόχο του ξεκινούν 2 ξύλινα στηρίγματα που καταλήγουν οι άκρες τους σε δόρατα (εικ.47), διακόσμηση που ταιριάζει στον Πύργο.

(εικ.48)	(εικ.49)

Η μεσάντρα (εικ.46) που χωρίζει τη γωνιά από τον οντά, έχει ενδιάμεσα τουαλέτα (εικ.48) από κατασκευής, με καλοκτισμένο εξωτερικό πέτρινο κύρτωμα (εικ.49), που βοηθά στη λειτουργικότητά της (πρωτοποριακά στοιχεία για εκείνη την εποχή).

	Πάνω από τη μεσάντρα, υπάρχει ο γυναικωνίτης (εικ.50), με καφασωτό μπροστά, για να μην βλέπουν οι άνδρες τις γυναίκες οι οποίες από εκεί παρακολουθούσαν τις συναντήσεις-συζητήσεις των ανδρών και αργότερα, συζητούσαν κατ΄ ιδίαν με τους άνδρες τους. Ο γυναικωνίτης είχε και άλλη χρήση:
(εικ.50)

Όταν ερχόταν συμπεθεριό, οι άνδρες με τον υποψήφιο γαμπρό και τους συγγενείς τους, συζητούσαν στη μεγάλη σάλα και οι γυναίκες στο γυναικωνίτη,πίσω από τo καφασωτό και την αραχνοΰφαντη κουρτίνα, με την υποψήφια νύφη παρακολουθούσαν τις συζητήσεις, έβλεπαν το γαμπρό και την οικογένειά του και προσπαθούσαν να τους ψυχολογήσουν. Στο τέλος, όταν οι άνδρες τα "βρίσκανε" (προίκα κ.λ.π), κατέβαινε η κοπελιά και, εάν της άρεσε ο γαμπρός, έφτιαχνε καφέ και του σερβίριζε, εάν ήταν γλυκός, γινόταν το συμπεθεριό, εάν ήταν πικρός (σκέτος), δε γινόταν συμπεθεριό και έφευγαν "άπρακτοι".

(εικ.50α)

Εδώ είχαμε το τραγελαφικό, να μην άρεσε στη μεγάλη κόρη και να άρεσε στη δεύτερη ο γαμπρός και σπάνια μεν, αλλά γεγονός δε, να παντρεύεται, κατά παράβαση των εθίμων και αρχών της εποχής, η δεύτερη κόρη πριν από την πρώτη, για να "αποκαταστήσουν πιο γρήγορα τα κορίτσια"... Το έθιμο διατηρείται και σήμερα στα βάθη της Ανατολής. Η μεγάλη σάλα έχει κοιλόκυρτες διακοσμητικές αψίδες, όπως και ο εξώστης που προανέφερα, φεγγίτες, περιμετρικά παράθυρα, (εικ.38 και 50α) και θαυμάσιο ξυλόγλυπτο ταβάνι (εικ.51).

(εικ.51)

	΄Εχει διακόσμηση ψηλά: Με 2 παραστάσεις με το φοίνικα να αναγεννάται μέσα από τις στάχτες, με το σταυρό πάνω από το κεφάλι (εικ.52), που συμβόλιζε την αναγέννηση της νεότερης Ελλάδας της χριστιανικής (διακαής πόθος του, μια και ήταν μυημένος στη Φιλική Εταιρεία), μαζί και η αρχαία Ελλάδα με 2 παραστάσεις της θεάς Αθηνάς με την ασπίδα και το δόρυ της (εικ 53). Η διακόσμηση γύρω-γύρω ήταν κλήματα (εικ.54), ίσως γιατί λατρευόταν ο Διόνυσος στις Πρασιές, όπως και η θεά Αθηνά. (Παυσανία Λακωνικά ΙΙΙ 24,4-6).
(εικ.52)
	Δε θα παραλείψω να αναφέρω στις τέσσερις γωνίες, τις 4 παραστάσεις της θάλασσας (εικ.54α), μια και σαν καραβοκύρης που ήταν ο Τσικαλιώτης, δεν έπρεπε να λείπει η θάλασσα από τη διακόσμηση.
(εικ.53)
(εικ.54)	(εικ.54α)

		Κατεβαίνοντας τις σκάλες θα παρατηρήσουμε τα κάγκελα στο παράθυρο του 1ου Ορόφου (εικ. 55,56), με τους 14/γωνιακούς κόμπους, σχέδιο που το συναντάμε : στο Παλάτι ΤΟΠ-ΚΑΠΙ στη Κωνσταντινούπολη: τόσο στα παράθυρα της βιβλιοθήκης, επιχρυσωμένα (εικ.57), γιατί εκεί έκαναν μάθημα τα παιδιά των Σουλτάνων,όσο και του κυρίως κτιρίου(εικ.58) και του Θησαυροφυλακίου (εικ.59).
(εικ.55)	(εικ.56)

(εικ.57)

(εικ.58)	(εικ.59)

	Το ίδιο σχέδιο το συναντάμε στην εξώθυρα του στρατοπέδου των γενιτσάρων (εικ.60 και 61) στον περίβολο του Τοπ-Καπί.
(εικ.60)
(εικ.61)
	Επίσης το συναντάμε σε παράθυρα αρχοντικών στην Σμύρνη (εικ.62).
(εικ.62)

	Τα πιο παλιά, τα βρήκα στα παράθυρα της Εκκλησίας των Αγίων Θεοδώρων, σήμερα Βεφά Κιλισέ τζαμί (εικ.63), στον Κεράτιο κόλπο, κοντά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, πολύ φθαρμένα από το χρόνο (όπως και εσείς διαπιστώνετε από την διπλανή φωτογραφία).
(εικ.63)
	Ο Κων/νος Τσικαλιώτης στα ταξίδια του, τα είδε, του άρεσαν, τα προμηθεύτηκε από το εξωτερικό και τα τοποθέτησε στον Πύργο του. Στο παράθυρο του δωματίου με την κρύπτη υπάρχει το ίδιο σχέδιο(εικ.63α), καθώς και στα 3 παράθυρα της "γωνιάς", αλλά σε λεπτότερη κατασκευή. Για να έχω και τη γνώμη ενός ειδικού, παρακάλεσα τον Αναστάσιο Σταυρόπουλο, τον πιο παλιό "σιδερά" της περιοχής, ο οποίος ήρθε στον Πύργο, τον ευχαριστώ για τον κόπο που έκανε και τη διάθεση που είχε να τα δει, να τα περιεργαστεί, και μου είπε και αυτός ότι δεν είναι κατασκευασμένα στην περιοχή μας, αλλά εδώ έγινε η συναρμολόγησή τους και η τοποθέτησή τους.
(εικ.63α)
	Πολύ αργότερα και άλλοι έμποροι, που έκτισαν αρχοντικά στο Λεωνίδιο, έφεραν και αυτοί τα ίδια κάγκελα και τα τοποθέτησαν στα αρχοντικά τους. Το "ξουστάγι" έχει πιο απλά κάγκελα, τοποθετημένα πάνω σε μαρμάρινες πλάκες, τα οποία έχουν στερεωθεί με μολύβι, όπως και οι σύνδεσμοι των μαρμάρων, για να απορροφά την διαστολή και συστολή του μετάλλου με το κρύο ή την ζέστη, για να μη σπάνε τα μάρμαρα (πολύ παλιά τεχνική) (εικ.64).
(εικ.64)

ΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ ΜΕ ΤΗΝ ΚΡΥΠΤΗ

	Την Τουρκοκρατία που κτίστηκε ο Πύργος, ο πολυμήχανος κοσμογυρισμένος Τσικαλιώτης, έφτιαξε ένα δωμάτιο με κρύπτη, προφανώς για να κρύβει,τα κορίτσια, για να μη τα πάρουν οι Τούρκοι για τα χαρέμια τους, τα αγόρια για να μη τα πάρουν για γενίτσαρους, αλλά και τα πολύτιμα μικροαντικείμενα που είχε ο πύργος του. Το δωμάτιο είχε τέτοια πρόσβαση, ώστε, όποιοι προσπαθούσαν να μπουν, να έχουν όσο το δυνατόν περισσότερες απώλειες… Σε αυτό, ανεβαίνεις από την αυλή από μία στενή σκάλα για να ανεβαίνει ένας ένας για την αποτελεσματικότερη άμυνα (εικ.65).
(εικ.65 από την πόρτα του πυργίσκου)
	(Τα κάγκελα που βλέπετε, έχουν τοποθετηθεί πρόσφατα για ασφάλεια των επισκεπτών). Εδώ θα παρατηρήσουμε την τέχνη της καλομελετημένης άμυνας, τα σκαλοπάτια αρχίζουν (σε εκατοστά) με ύψος 14 και βάθος 27 ανεβάζοντας σταδιακά το ύψος στο 2ο σκαλοπάτι στα 16 εκ. με πλάτος 25, από το 3ο έως το 5ο στα 26 εκ. με το ίδιο πλάτος, στη συνέχεια δίνει μια ανάσα στο 7ο κατεβάζοντας το ύψος στα 22 εκ. & βάθος 22 εκ.
(εικ.66)
	Συνεχίζει από το 8ο έως το 12ο με ύψος 24 εκ. και βάθος 23 και στο προτελευταίο σκαλοπάτι (13ο) διατηρεί το ύψος στα 24 εκ. στενεύει το βάθος στα 16 εκ. (εικ.66 και 66α) και αυτός που ανεβαίνει πατάει μόνο με τη μύτη του ποδιού του, δεν έχει καμία στήριξη για άνοδο, δεν έχει ισορροπία και πάλι με μία μικρή ώθηση πέφτει πίσω... Τα κανονικά σκαλοπάτια έχουν συνήθως διάσταση: 18 εκ.ύψος και βάθος 28.
(εικ.66α)

	Επίσης οι αμυνόμενοι του ανωτέρω δωματίου, είχαν βοήθεια από τον πυργίσκο, όπου υπήρχαν τουφεκίστρες τόσο για τρομπόνι (εικ.67), όσο και για πιο απλά όπλα, καριοφίλια κ.λ.π.
(εικ.67 μέσα από την τουφεκίστρα-θυρίδα για τρομπόνι του πυργίσκου)

		Η πόρτα του δωματίου ήταν χαμηλή ύψους 1,5 μ. (εικ.67α), για να μπαίνουν σκυφτοί οι εισβολείς (να έχουν ελεύθερο σβέρκο), γιατί μετά την πόρτα, αριστερά υπήρχε χώρος (εικ.68) για έναν αμυνόμενο, να αποκεφαλίζει με το γιαταγάνι τον σκυφτά εισερχόμενο εισβολέα.
(εικ.67α)	(εικ.68)

	Μέσα στο δωμάτιο, στον ανατολικό τοίχο του δωματίου, υπήρχε ένα ντουλάπι (εικ.69), το οποίο έβγαινε και πίσω υπήρχε κρύπτη (εικ.70). Η είσοδος της (χώρος του ντουλαπιού) είναι διαστάσεων (σε μέτρα) 0,60 Χ 0,90, η δε κρύπτη έχει διαστάσεις 1,20 Χ 3,70 και ύψος 1,95 (χώρος αρκετός για κρύβουν τα κορίτσια, τα αγόρια και τα πολύτιμα μικροαντικείμενα, που προαναφέραμε...).
(εικ.69)
	Πρέπει επίσης να αναφέρουμε ότι υπήρχε στοά διαφυγής από τον Πύργο, νότια προς τον χείμαρρο Δαφνώνα. Πριν πολλά χρόνια κάποιοι γέροι μας έλεγαν ότι όταν ήταν παιδιά και έπαιζαν στην αυλή του Πύργου, μπορούσαν και έμπαιναν στην στοά. Επίσης σε πρόσφατες εργασίες που έγιναν στον Πύργο, βρέθηκε στην ΝΑ γωνία της αυλής, κάτω από τον πυργίσκο στο έδαφος (εικ.70α), ένα πετρόκτιστο τετράγωνο που έχει επιχωματωθεί πρόσφατα, με κεραμίδια και άλλα υλικά, ίσως από τις πρώτες επισκευές που είχαν γίνει, μετά την αγορά του από το Δήμο (1960) και από τη θέση του στην ευθεία του δρόμου, που ήταν η στοά διαφυγής, θα πρέπει να ήταν η είσοδός της.
(εικ.70)

(εικ.70α)

	Ο Π Υ Ρ Γ Ι Σ Κ Ο Σ

	Ο πυργίσκος που προανέφερα (εικ.9), στη ΝΑ γωνία του συγκροτήματος, είναι μοναδικός. Φανταστική πέτρινη κατασκευή με ενδιάμεσα κεραμικά δακτυλίδια. ΄Εχει ύψος περίπου 4 μέτρων πάνω από τον μαντρότοιχο. Εσωτερικά έχει ύψος 3,85 μ. και διάμετρο 2 μέτρα. Σε ύψος 1,75 είχε ενδιάμεσα ξύλινο πατάρι, για να αμύνονται από δύο επίπεδα, με πλήθος τουφεκίστρες,θυρίδες για μικρό κανόνι και τρομπόνια (πολεμικό όπλο, με μεγάλο άνοιγμα στην κάνη (σαν χωνί) για κοντινές αποστάσεις), που το χρησιμοποιούσαν κυρίως οι ναυτικοί, όταν δέχονταν επίθεση και "ρεσάλτα" από πειρατές.
(εικ.71)
	Στον πυργίσκο θα τα είχε ο πλοιοκτήτης Τσικαλιώτης, για να ελέγχουν το μικρό χώρο της αυλής και τη σκάλα που οδηγούσε στο δωμάτιο με την κρύπτη (εικ. 67), καθώς και τους δρόμους, όταν πλησίαζαν εχθροί. Στο πρώτο επίπεδο του πυργίσκου υπήρχαν 4 σειρές με θυρίδες και τουφεκίστρες, η 1η σειρά είχε 2 θυρίδες για κανονάκι (εικ. 71 και 72 τα χαμηλότερα βέλη-1η σειρά), αμέσως μετά 2η σειρά, με λίγες τουφεκίστρες, στην συνέχεια 3η σειρά με πλήθος από τουφεκίστρες και 8 κοιλότητες από κατασκευής για να τοποθετούν τα βόλια, κάτω από τις πρώτες πολεμίστρες (στις εικ.71 και 72 τις δείχνουν η 2η σειρά με τα βέλη) και αμέσως μετά 4 τουφεκίστρες για τρομπόνι (3η σειρά από βέλη), σε σταυρωτή διάταξη, για να ελέγχουν όλους τους χώρους τόσο εσωτερικά (την αυλή) όσο και εξωτερικά.
(εικ.72)

Το δεύτερο επίπεδο του πυργίσκου, πάνω από το πατάρι είχε 2 θυρίδες για κανονάκι και 9 τουφεκίστρες. Συνολικά ο πυργίσκος είχε 4 θυρίδες για κανονάκι, 4 θυρίδες για τρομπόνι και 36 τουφεκίστρες, αν μη τι άλλο, μπορούσαν να έχουν μία φοβερή δύναμη πυρός, για εκείνη την εποχή.

	Η οροφή του ήταν καλυμμένη με κουρασάνι και έχει τρύπες για τον εξαερισμό από τον καπνό από το μπαρούτι (εικ.73).
(εικ.73)

Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι, κάθε γωνία του κτιρίου και κάθε πόρτα είχε τουφεκίστρες, συνολικά εκτός του πυργίσκου, το υπόλοιπο κτίριο με τον μανδρότοιχο και την τάπια είχαν 56 τουφεκίστρες.

ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Οι φεγγίτες του είχαν βιτρό (εικ.43α), που ήταν δυτικού γούστου (η ιστορία του ξεκινά τον 11ο αιώνα, από Ευρωπαίους, υαλουργούς τεχνίτες).

		Η καμινάδα του τζακιού στον 2ο όροφο, επειδή δέχεται και την καμινάδα του τζακιού του 1ου ορόφου έχει κατασκευαστεί μεγαλύτερη εξωτερικά με μία πετρόκτιστη αριστουργηματική κατά-σκευή (εικ.74), στη βόρεια πλευρά του πύργου, στηριγμένη στο κτίριο με σταυρωτά αγκωνάρια, όπως και το δέσιμο στις γωνίες της οικοδομής (εικ.75).
(εικ.74)	(εικ.75)

Ανάμεσα στα παράθυρα και στους φεγγίτες του μεγάλου οντά του 2ου ορόφου, υπάρχουν θυρίδες, (εικ.76), στις οποίες λένε ότι, τοποθετούσαν μικρές εικόνες και εξωτερικά σε πλάκα, που ήταν τοποθετημένη στις πέτρες, που βλέπετε στη διπλανή εικόνα, τοποθετούσαν καντήλι ή φαναράκι. Κατά την ταπεινή μου άποψη, είχε και μία άλλη χρήση, όταν περίμεναν ταξιδιώτες, τοποθετούσαν κάποιο φως εξωτερικά στην πλάκα ή εσωτερικά στην θυρίδα, όταν είχε κακοκαιρία, για να το βλέπουν και να προσανατολίζονται αυτοί που περίμεναν. Η άποψη αυτή αιτιολογείται, γιατί υπάρχουν οι θυρίδες, μόνο στην νότια πλευρά του κτιρίου, και συγκεκριμένα με προσανατολισμό από εκεί που περίμεναν τους ταξιδιώτες: ανατολικά από τη θάλασσα, δυτικά και νότια από τα χωριά και δεν υπάρχουν στις βόρειες πλευρές του κτιρίου, που είναι προς τον Κοκκινόβραχο. Αυτό το παρατηρούμε και σε άλλα αρχοντικά.

(εικ.76)

		Ο Κων/νος Τσικαλιώτης ήταν ένθερμος πατριώτης, και έγραψα στην αρχή για τη συμμετοχή του στην Φιλική Εταιρεία και την προσφορά του στην επανάσταση του 1821, παράλληλα όμως ήταν και βαθιά θρησκευόμενος, γιαυτό και στον πύργο που έκτισε, έφτιαξε 2 εικονοστάσια, ένα στο μεγάλο οντά (εικ.77) και ένα εξωτερικό, πάνω από την ανατολική πόρτα στο ξουστάγι (εικ.78).
(εικ.77)	(εικ.78)
(εικ.79)	(εικ.80)	(εικ.81)

΄Εβαλε σταυρούς στα υπέρθυρα: της εξώπορτας (εικ.79), του βοηθητικού οικήματος (εικ.80), της νότιας πόρτας στο ξουστάγι, ακόμα και στις δύο παραστάσεις του φοίνικα, στο μεγάλο οντά (εικ.52), έχει βάλει σταυρούς πάνω από το κεφάλι του φοίνικα, που ήταν συμβολική παράσταση, όπως γράψαμε. Επίσης σχεδόν σε όλα τα κεφαλάρια των παραθύρων του πύργου, έχει χαράξει πολλά σχέδια σταυρών (μερικοί από αυτούς στις εικ. 82-90).

(εικ.82)	(εικ.83)
(εικ.84)	(εικ.85)
(εικ.86)	(εικ.87)
(εικ.88)	(εικ.89)
	Σχεδόν όλο το κτίριο, το είχε ζώσει με σταυρούς, για να προστατεύεται από κάθε τι κακό. Πρέπει να ήταν προληπτικός, γιατί, εκτός από τους σταυρούς, είχε βάλει ρόδακες: στα 3 ταβάνια (εικ.34,45 και 51)στα ρόπτρα (εικ.41), στις εξωτερικές θυρίδες (εικ 76).
(εικ.90)

Εκτός από τους ρόδακες, είχε βάλει και γεωμετρικά σχήματα στις πόρτες (εικ.91) και τα ρόπτρα που προανέφερα (εικ.41), σχημάτιζαν τον καλότυχο αριθμό 8 (οι αρχαίοι πίστευαν ότι όλα αυτά απωθούν το κακό), (ο αριθμός 8 ακόμα και για τους Κινέζους έχει συνήχηση με τις λέξεις ανάπτυξη-ευημερία), ακόμα στις σκάλες που οδηγούσαν στο δωμάτιο με την κρύπτη, το σκαλοπάτι παγίδα ήταν το 13ο (για την κακοτυχία του εισβολέα;). Η κατασκευή του και η οχύρωσή του δικαιολογούν το χαρακτηρισμό του: ΠΥΡΓΟΣ, παράλληλα όμως, με όλα αυτά τα στοιχεία που έχει, είναι ένα ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ(εννοούμε σπίτι με μία ολοκληρωμένη αρχιτεκτονική μορφή).

(εικ.91)

Δεν είναι τυχαίο ότι: Ο καθηγητής κ. Δρανδάκης το χαρακτήρισε "Εν εκ των ωραιότερων αν μη,το ωραιότερο κτίριο της Τουρκοκρατίας εν Πελοποννήσω" και ο καθηγητής κ. Πάλλας βρίσκει στον Πύργο αυτόν, ιδίως στο χαγιάτι του, "ότι διασώζεται ο γνησιότερος ρυθμός του Μεσαιωνικού Μυστρά". Επίσης η καθηγήτρια μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής, στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας (Σαν Χοσέ) και διευθύντρια της Γεναδείου Βιβλιοθήκης Αθηνών (1983), κα Κιτσίκη-Παναγοπούλου Μπεάτα σε μια πρωτότυπη μελέτη της, για τα σπίτια της αστικής τάξης, στη Βαλκανική χερσόνησο του 18ου και 19ου αιώνα με τίτλο "Τα αρχοντικά των Βαλκανίων επί Τουρκοκρατίας", είχε εντάξει σε αυτή και τον Πύργο του Τσικαλιώτη (σχετικό ρεπορτάζ είχε κάνει στον Ταχυδρόμο της 15-12-1983 η κα Λίζα Πετρίδη). Στις 19 Ιουλίου 1990 έγινε στις Βρυξέλλες η επίσημη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για την ένταξη προτύπων μελετών διατήρησης και προβολής της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Κοινότητας, στο πρόγραμμα Πολιτιστική Δράση του 1990. Η επιλογή έγινε μεταξύ 1.138 μελετών που είχαν υποβληθεί και βραβεύτηκαν 26, μεταξύ αυτών και η μελέτη των συνεργαζόμενων γραφείων Γ.Κίζη και Π. Γραμματόπουλου-Χρ.Πανουσάλη για την αποκατάσταση και ένταξη νέων χρήσεων στο προεπαναστατικό Αρχοντικό Τσικαλιώτη (1808).

(Εικ.92 κλειδιά του Πύργου)

Τέλος θα ήθελα να ευχηθώ, αυτή η ερασιτεχνική ξενάγηση, που έκανα,σε αυτό το οικοδομικό αριστούργημα, να γίνει αφορμή να ασχοληθούν, αφ΄ ενός κάποιοι ειδικοί, για να μελετήσουν όλα αυτά τα στοιχεία που ανέφερα και αφετέρου να προχωρήσει ο Δήμος, οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟ και οι λοιποί φορείς του τόπου, για να στεγαστεί στον ΠΥΡΓΟ του ΤΣΙΚΑΛΙΩΤΗ το μουσείο της Τσακωνιάς, αν και από μόνο του το ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ είναι ΜΟΥΣΕΙΟ.

Ανδρέας Η. Κόκκορης Πρόεδρος Μορφωτικού Συλλόγου Λεωνιδίου